4 Μαίου Ευρωπαική Ημέρα Μελανώματος και Ημέρα Καρκίνου του δέρματος.
Ο ήλιος είναι ο αγαπημένος φίλος ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες , ωστόσο η αλόγιστη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να μας δείξει τη δυσάρεστη και σκοτεινή πλευρά του.
Η συχνότητά του καρκίνου του δέρματος αυξάνεται παγκοσμίως κυρίως τα τελευταία χρόνια λόγω αλλαγής και των κλιματολογικών συνθηκών και τον καθιστούν ένα από τα ταχύτερα εξαπλούμενα κακοήθη νοσήματα στον άνθρωπο.Αποτελεί σήμερα το 3% του συνόλου όλων των κακοηθειών,και είναι δε πολύ συχνός σε χώρες με αυξημένη ηλιακή ακτινοβολία όπως και η χώρα μας.Υπάρχουν πολλά είδη όγκων του δέρματος με πιο συχνούς να είναι το μελάνωμα, το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.
Το μελάνωμα είναι πιο επιθετική μορφή καρκίνου και ευθύνεται για το 80% των θανάτων από όλους τους δερματικούς καρκίνους παγκοσμίως. Στην Κύπρο οι αριθμοί εμφάνισης μελανώματος και άλλων καρκινικών βλαβών του δέρματος άρχισαν να έχουν αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Υγείας κατά την περίοδο 1998-2010 , 54 νέα περιστατικά ( από αυτά 182 άνδρες και 219 γυναίκες) εντοπίζονται και καταχωρούνται κάθε έτος στην Κύπρο , με το ποσοστό επίπτωσης να ανεβαίνει σταδιακά μετά την ηλικία των 45 ετών σε άνδρες και γυναίκες με ελαφρώς αυξητική τάση στις γυναίκες.
Στο πλαίσιο της ενημέρωσης και αφύπνισης του κοινού, οργανώνεται το Μάιο, η ημέρα μελανώματος και καρκίνου του δέρματος, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο σε 30 χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου με την πρωτοβουλία της Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας Kύπρου.
Τι είναι όμως το μελάνωμα και πως εμφανίζεται ;
Το μελάνωμα είναι ένας κακοήθης δερματικός όγκος που δημιουργείται από την κακοήθη εξαλλαγή των μελανοκυττάρων της επιδερμίδας. Τα μελανοκύτταρα είναι τα κύτταρα που παράγουν την χρωστική του δέρματος την μελανίνη, μια πρωτεΐνη που έχει το ρόλο να προστατεύει το δέρμα από τη βλαπτική επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας που είναι ο κατ΄ εξοχήν καρκινογενετικός παράγοντας για το δέρμα.
Η αλόγιστη και απότομη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία είναι o κυριότερος αιτιολογικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση μελανώματος σε ποσοστό 70 -80%. Προδιαθεσικοί παράγοντες επίσης μπορεί να αποτελέσουν η κληρονομικότητα , ο τύπος δέρματος , ο χρόνιος ερεθισμός και τραυματισμός σπίλων (ελιών) η ανοσοκαταστολή καθώς επίσης και ορμονικές διαταραχές .
Το μελάνωμα εμφανίζεται κυρίως από ένα προυπάρχοντα σπίλο (ελιά) ή από νέα βλάβη στο δέρμα. Ένας σπίλος (ελιά) μπορεί να υπάρχει από τη γέννηση του ανθρώπου ή μπορεί να εμφανιστεί αργότερα, συνήθως τα πρώτα 10 χρόνια της ζωής του. Επίσης το κακόηθες μελάνωμα μπορεί να προέρχεται από εξαλλαγή μιας κακοήθους φακής, ή δυσπλαστικού σπίλου , καθώς και από συγγενών ή ευμεγέθων μελανοκυτταρικών σπίλων.
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν 10-50 σπίλους στο δέρμα τους, που στην πλειοψηφία τους είναι εντελώς ακίνδυνοι.
Συχνά, η πρώτη ένδειξη για το μελάνωμα είναι αλλαγή στο μέγεθος, σχήμα ή χρώμα ή αιμορραγία ενός σπίλου (ελιάς) καθώς μπορεί επίσης μπορεί να εμφανιστεί και σαν ένας καινούριος σπίλος. Σημαντικό είναι ότι το 30% περίπου των μελανωμάτων αναπτύσσεται σε προϋπάρχοντες σπίλους ενώ το υπόλοιπο 70% εξαρχής στο δέρμα
Το μελάνωμα παρουσιάζεται κυρίως σε φωτοεκτεθειμένα μέρη του αλλά και σε άλλες περιοχές του σώματος Στους άνδρες εμφανίζεται συχνότερα στο πρόσωπο , στον κορμό, στο κεφάλι και στο λαιμό. Στις
γυναίκες εμφανίζεται συνήθως στα χέρια (ώμοι ,βραχίονες)και στις κνήμες. Είναι πιο συχνό στα ανοιχτόχρωμα δέρματα (τύποι Ι,ΙΙ) ενώ πρωτοπαθή μελανώματα μπορεί να παρουσιαστούν ακόμα και σε «μελαχρινά» άτομα (σκουρόχρωμης επιδερμίδας), στα πέλματα και στις παλάμες και στους βλεννογόνους του σώματος (π.χ στόμα).
Επιδημιολογία – Παράγοντες κινδύνου
Υψηλότερη επίπτωση της νόσου παρατηρείται στους λευκούς που ζουν σε τροπικά ή υποτροπικά κλίματα. Προφανώς η έκθεση στις υπεριώδεις ακτίνες και ιδίως σε όσες προκαλούν εγκαύματα, ενοχοποιείται ισχυρά ως πιθανή αιτία. Το μελάνωμα είναι συχνότερο στις ηλικίες ανάμεσα στα 20 και στα 60 έτη, εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα και σπάνια εμφανίζεται πριν από την εφηβεία. Εντούτοις ο αριθμός των νέων με πρωτοπαθή μελανώματα αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια σε χώρες με έντονη ηλιακή ακτινοβολία.
Τα άτομα που έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν μελάνωμα η καρκίνο του δέρματος και συνεπώς πρέπει να προσέχουν περισσότερο είναι :
▪Τα άτομα με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα (τύπου Ι,ΙΙ), με κόκκινα ή ξανθά μαλλιά , που καίγονται εύκολα και δεν μαυρίζουν, αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο και ακολουθούν τα ξανθά άτομα με ανοικτόχρωμα μάτια και με ύπαρξη εφηλίδων (φακίδων).
▪Οι λευκοί με πολλούς κοινούς μελαγχρωματικούς σπίλους περισσότερους από 50 διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.
▪’Aτομα με ατομικό και οικογενειακό ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων λόγω έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία.
▪Άνθρωποι με αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα.
▪Άτομα με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή άλλων καρκίνων του δέρματος.
▪Άτομα με δυσπλαστικούς σπίλους ( ακανόνιστοι πολλαπλοί σπίλοι)
▪Άτομα με συγγενείς (σπίλοι εκ γενετής) ή ευμεγέθεις σπίλους (γιγάνταιες, ελιές) που εκτίθενται συνεχώς στην υπεριώδη ακτινοβολία.
▪Ατομα με ανοικτόχρωμο δέρμα που χρησιμοποιούν συχνά τεχνητές μεθόδους μαυρίσματος
Διάγνωση
Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι κανόνας στην ιατρική κι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τον καρκίνο του δέρματος και μελάνωματος .Η διάγνωση γίνεται κλινικά από το Δερματολόγο με την βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας απεικονιστικών μηχανημάτων, τα ψηφιακά δερματοσκόπια, με τα οποία ο δερματολόγος μπορεί να φωτογραφίσει, να καταγράψει και αναλύσει με ακρίβεια στον υπολογιστή του τη θέση, το χρώμα, το μέγεθος και τη μορφολογία του σπίλου (ελιάς) επιτρέποντας του έτσι την έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος και άλλων μορφών καρκίνου του δέρματος.Με τη χρήση επίσης ενός αλγόριθμου ABCD ορίζεται κατα πόσο ένας σπίλος είναι αβλαβής, η εάν χρειάζεται να αφαιρεθεί και να γίνει βιοψία. Έχει αποδειχθεί ότι μέ τη χρήση της δερματοσκόπησης αυξάνεται το ποσοστό διάγνωσης του μελανώματος καθώς επίσης και άλλων όγκων του δέρματος κατά 10-27%.
Θεραπεία και Πρόληψη
Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο του καρκίνου. Όταν πρωτοεμφανιστεί και διαγνωσθεί έγκαιρα το μελάνωμα, ως κακοήθης σπίλος (ελιά), υπάρχουν αρκετές πιθανότητες να αντιμετωπιστεί με περιορισμένη χειρουργική επέμβαση και να είναι πλήρως ιάσιμο. Αντιθέτως, η καθυστερημένη διάγνωση μπορεί να επιτρέψει τη διασπορά σε εσωτερικά όργανα και συνδέεται με πτωχή πρόγνωση με μηδενική επιβίωση.
Η πρόληψη του καρκίνου του δέρματος συνίσταται
Στην αποφυγή της αλόγιστης , απότομης και χωρίς προστασία έκθεσης στον ήλιο ειδικότερα το καλοκαίρι κατά τις ώρες 10-4 μ.μ ,
στη σωστή και συχνή χρήση αντηλιακού με ψηλό δείκτη προστασίας SPF >30 ολόχρονα σε χώρες με έντονη ηλιακή ακτινοβολία και κύρίως το καλοκαίρι με επάλειψη κάθε 2 ώρες ,
στην προστασία ιδιαίτερα των παιδίων με καπέλα ,ενδύματα γυαλιά και αντηλιακά για αποφυγή εγκαυμάτων,
στην αναζήτηση σκιερού μέρους στην θάλασσα ή στο βουνό κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες ,
καθώς και αποφυγή άλλων τεχνικών μαυρίσματος κυρίως από άτομα με πολλούς σπίλους και ανοικτόχρωμα δέρματα.
Επιπλεόν άτομα με οικογενειακό ιστορικό μελανώματος και τύπο δέρματος υψηλού κινδύνου (ανοικτόχρωμοι Ι,ΙΙ ) καλό είναι να λαμβάνουν πρόνοια και να υποβάλλονται σε ετήσιο έλεγχο πιο συχνά από τον δερματολόγο τους. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται για την υπεράσπιση του δέρματος μας και της υγείας μας.
Η Δερματολογική & Αφροδισιολογική Εταιρεία Κύπρου με την υποστήριξη των Δερματολογικών Εργαστηρίων της La Roche Poche, έχει αρχίσει τη διαφωτιστική της καμπάνια για την ευρωπαική ήμερα μελανώματος και καρκίνου του δέρματος πραγματοποιώντας εκδηλώσεις σε όλες τις πόλεις της Κύπρου με σκοπό την ενημέρωση και αφύπνιση του κοινού. Επίσης όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος οι Κύπριοι δερματολόγοι θα έξετάζουν δωρεάν ασθενείς στο ιατρείο τους τη Δευτέρα 4 Μαίου κατόπιν διεθεύτησης ραντεβού, επιδεικνύοντας έτσι έμπρακτα το ενδιαφέρον τους στην πρόληψη του μελανώματος και του καρκίνου του δέρματος.
Ας αξιοποιήσουμε λοιπόν την ευκαιρία για να δώσουμε την απαιτούμενη σημασία πλέον στις “ύποπτες” αλλοιώσεις που πιθανόν παρατηρούμε στο δέρμα μας και να μη ξεχνάμε ότι η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη και είναι απαραίτητο όλοι να παίρνουμε τις απαραίτητες προφυλάξεις, ώστε να έχουμε τον ήλιο σύμμαχο και όχι εχθρό.
Δρ. Κωνσταντίνος Π. Συμεωνίδης
Δερματολόγος –Αφροδισιολόγος
Γραμματέας της Δερματολογικής -Αφροδισιολογικής Εταιρείας Κύπρου
